රිදීගම පොලිසියේ හිටපු ස්ථානාධිපති, පොලිස් පරීක්ෂක හේමන්ත සුබසිංහ මහතා විසින් ඇතිදැඩි කරන ලද දෙහැවිරිදි “ටුටූ” බළලා රිදීගම පොලිස් ස්ථානාධිපති නිල නිවසේ සිට කිලෝමීටර් 72ක් ඈතින් පිහිටි මාවනැල්ල, හෙම්මාතගම ප්‍රදේශයට රැගෙන ගොස් දින 22කට පසු නැවතත් සිය හුරුපුරුදු නිවහන වූ රිදීගම පොලිස් ස්ථානාධිපති නිල නිවස කරා පැමිණීම පිළිබඳ පුවත මේ දිනවල බොහෝ දෙනාගේ කතාබහට ලක්ව තිබේ. මෙම විස්මයජනක සිදුවීම, බළලුන් සතු නිවෙස් සොයා ගැනීමේ අද්විතීය හැකියාව (Homing instinct) සහ ඔවුන්ගේ නොපසුබට අධිෂ්ඨානය පිළිබඳ කතාබහක් ඇති කරවන්නට තරම් කාරණාවක් බවට පත්ව තිබේ. මෙතරම් දුරුකතර ගෙවා, කිසිදු අනතුරකට ලක් නොවී නැවත පැමිණීමට ටුටූට හැකි වූයේ කෙසේද? මෙම ප්‍රශ්නයට පිළිතුරු සෙවීමේ දී, බළලුන් සතු ජීව විද්‍යාත්මක හැකියාවන්, දිගු ගමන්වල දී ඔවුන්ට සිට ජීවිතය රැක ගැනීමේ හැකියාව (survive) සහ ලොව පුරා වාර්තා වී ඇති මෙවැනි සිදුවීම් පිළිබඳව අවධානය යොමු කිරීම වැදගත් වේ.
බළලුන් යනු තම නිවසට දැඩි ලෙස බැඳී සිටින සත්ත්ව වර්ගයකි. ඔවුන්ට තම භූමියේ සීමාවන් සහ එහි ඇති සියුම් වෙනස්කම් පිළිබඳව පුදුමාකාර සංවේදීතාවක් ඇත. “නිවාසාගමනය” (Homing) ලෙස හඳුන්වන මෙම හැකියාව, බළලුන්ට නුහුරු ප්‍රදේශයකට මුදා හැරිය ද, තම නිවහන වෙත නැවත පැමිණීමට ඉඩ සලසයි. මෙය හුදෙක් වාසනාව හෝ අහඹු සිදුවීමක් නොව, ඔවුන්ගේ පරිණාමීය ගමන් මග ඔස්සේ වර්ධනය වී ඇති සහජ බුද්ධියකි.
බළලුන් යනු තම නිවසට දැඩි ලෙස බැඳී සිටින සත්ත්ව වර්ගයකි. ඔවුන්ට තම භූමියේ සීමාවන් සහ එහි ඇති සියුම් වෙනස්කම් පිළිබඳව පුදුමාකාර සංවේදීතාවක් ඇත. “නිවාසාගමනය” (Homing) ලෙස හඳුන්වන මෙම හැකියාව, බළලුන්ට නුහුරු ප්‍රදේශයකට මුදා හැරිය ද, තම නිවහන වෙත නැවත පැමිණීමට ඉඩ සලසයි. මෙය හුදෙක් වාසනාව හෝ අහඹු සිදුවීමක් නොව, ඔවුන්ගේ පරිණාමීය ගමන් මග ඔස්සේ වර්ධනය වී ඇති සහජ බුද්ධියකි. ටුටූගේ කිලෝමීටර් 72ක ගමන, මෙම හැකියාවේ සුවිශේෂ බව මනාව පෙන්නුම් කරයි.
බළලුන්ගේ මෙම විස්මයජනක හැකියාවට ඔවුන්ගේ අතිශය තියුණු සංවේදක පද්ධතිය ප්‍රධාන වශයෙන් බලපායි චුම්භක ප්‍රතිග්‍රහණය (Magnetoreception) මෙයින් එකකි. විද්‍යාඥයන් විශ්වාස කරන්නේ බළලුන්ට පෘථිවියේ චුම්භක ක්ෂේත්‍රය හඳුනා ගැනීමේ හැකියාවක් ඇති බවයි. පක්ෂීන්, කැස්බෑවන් වැනි සතුන් මෙන්, බළලුන්ට ද තම ශරීරය තුළ ඇති විශේෂිත සෛල හෝ අංශු මගින් චුම්භක ක්ෂේත්‍රයේ දිශාව සහ තීව්‍රතාවය හඳුනාගෙන මාලිමාවක් මෙන් භාවිත කිරීමට හැකි බවට මත පළ වී ඇත. මෙය ඔවුන්ට නුහුරු පරිසරයකදී පවා නිවැරදි දිශාව තීරණය කිරීමට උපකාරී වේ.
ආඝ්‍රාණ සංවේදනය යනු (Olfactory Sense) තවත් හැකියාවකි. බළලුන්ගේ ආඝ්‍රාණ ශක්තිය මිනිසුන්ට වඩා දහස් ගුණයකින් පමණ තියුණුය. ඔවුන්ට තම නිවසේ සුවඳ, තම හිමිකරුගේ සුවඳ, සහ ඔවුන් ගමන් කළ මාර්ගයේ ඇති සුවඳ සලකුණු ඉතා ඈත සිට හඳුනාගත හැකිය. සුළඟේ පාව එන එන ඉතා සියුම් සුවඳ අංශු මගින් පවා ඔවුන්ට තම ගමනාන්තය පිළිබඳ ඉඟි ලබාගත හැකිය.
ශ්‍රව්‍ය සංවේදනය (Auditory Sense) එවැනි තවත් සුුවිශේෂ හැකියාවකි. බළලුන්ට මිනිසුන්ට ඇසෙනවාට වඩා ඉහළ සංඛ්‍යාත පරාසයක ශබ්ද ඇසීමේ හැකියාව ඇත. ඔවුන්ට ඈතින් ඇති හුරුපුරුදු ශබ්ද (උදා: නිවසේ ශබ්ද, අවට පරිසරයේ විශේෂිත ශබ්ද) හඳුනාගෙන ඒවා දිශානතිය සඳහා භාවිත කළ හැකිය.
දෘශ්‍ය මතකය (Visual Memory) යන හැකියාව නිසා බළලුන්ට තම ගමන් මාර්ගයේ ඇති සුවිශේෂී සලකුණු, ගස්, ගොඩනැගිලි, සහ භූමි ලක්ෂණ මතක තබා ගැනීමේ හැකියාවක් ඇත. ඔවුන්ට මෙම දෘශ්‍ය ඉඟි භාවිතයෙන් තම මාර්ගය සොයාගත හැකිය. ටුටූගේ ගමනේදී, මාවනැල්ල, රඹුක්කන, මාවතගම වැනි නගර රැසක් පසුකරමින් පැමිණීමට මෙම හැකියාවන් උපකාරී වන්නට ඇත.
කිලෝමීටර් ගණනාවක් දුර ගෙවා නැවත නිවසට පැමිණීම යනු හුදෙක් දිශානතිය පිළිබඳ හැකියාව පමණක් නොවේ. එයට සිය දිවි රැක ගැනීමේ (survive) අතිශය ඉහළ හැකියාවක් ද අවශ්‍ය වේ. බළලුන් සහජයෙන්ම දඩයම්කරුවන් බැවින් කුඩා මීයන්, කුරුල්ලන්, කෘමීන් වැනි සතුන් දඩයම් කරමින් ඔවුන්ට ගමන අතරතුර ආහාර සොයාගැනීමේ හැකියාව තිබේ. ටුටූ තරමක් කෘශ වී සිටියද, ඔහුට දින 22ක් පුරා ජීවත් වීමට අවශ්‍ය ආහාර සොයාගැනීමට හැකි වී ඇති බව පෙනෙන්නට තිබේ. එමෙන්ම බළලුන්ට ගංගා, ඇළ දොළ, පොකුණු, සහ වැසි ජලය වැනි ප්‍රභවයන්ගෙන් ජලය සොයාගැනීමට සුවිශේෂ හැකියාවක් ඇත. රාත්‍රියේදී හෝ අයහපත් කාලගුණික තත්ත්වයන්ගෙන් ආරක්ෂා වීමට ඔවුන්ට ගස් කුහර, පඳුරු, ගොඩනැගිලි යට වැනි ආරක්ෂිත ස්ථාන සොයාගැනීම ද දුෂ්කර කාර්යයක් නොවේ. මේ තරම් දුරක් ගමන් කර පැමිණීමේ දී වෙනත් සතුන්ගෙන් ආරක්ෂා වන්නට සහ මිනිසුන්ගෙන් ඇතිවිය හැකි අනතුරු වළක්වාගන්නට බළලුන් ඉතා දක්ෂය. ටුටූ කිසිදු අනතුරකට ලක් නොවී නැවත පැමිණීම බළලුන්ගේ මෙම හැකියාවට කදිම නිදසුනකි.
ටුටූගේ කතාව වැනි සිදුවීම් ලොව පුරා නිරන්තරයෙන් වාර්තා වේ. මේවායින් කිහිපයක් මෙසේ සඳහන් කළ හැකිය.
ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය: 1999 දී ඇමරිකාවේ වර්ජිනියා ප්‍රාන්තයේ සිට කිලෝමීටර් 240ක් ඈතට ගෙන ගිය “ෆෙයරි” නම් බැළලියක් මාස පහකට පසු නැවත සිය නිවසට පැමිණියාය. ඇය මෙම දිගු ගමන ගමන් කළේ කෙසේද යන්න තවමත් අභිරහසකි.
2004 දී ෆ්ලොරිඩාවේ සිට කිලෝමීටර් 1600කට අධික දුරක් ගෙවා, ටෙක්සාස් ප්‍රාන්තයට ගෙන ගිය “හෝමර්” නම් බළලෙකු වසර දෙකකට පසු නැවත සිය නිවසට පැමිණියේය. මෙය බළලුන්ගේ නිවාසාගමන හැකියාවේ සීමාවන් පිළිබඳව නැවත සිතන්නට පොළඹවන සිදුවීමකි.
2011 දී ඕස්ට්‍රේලියාවේ ක්වීන්ස්ලන්තයේ සිට කිලෝමීටර් 300කට වඩා ඈතට ගෙන ගිය “සැන්ඩි” නම් බැළලියක් මාස කිහිපයකට පසු නැවත සිය නිවසට පැමිණියාය. මෙම සිදුවීම්, බළලුන්ගේ අද්විතීය හැකියාවන් පිළිබඳව තවදුරටත් සාක්ෂි සපයයි.
අපට වඩා අපට වඩා ඉතා සූක්ෂම සියුම් ඥාන සම්භාරයක් සතුන්ට තිබේ. ගැටලුව වන්නේ සතුන්ගේ ඥාන සම්භාරය මිනිසාට ග්‍රහණය නොවීමය. ඒවා ග්‍රහණය නොවූ පමණින් එවැන්නක් නැතැයි කියන්නට හැකියාවක් නැත. ටුටූගේ කතාව අපට කියා දෙන්නේ, ස්වභාවධර්මයේ ඇති පුදුමාකාර සංකීර්ණත්වය සහ සතුන් සතු අසීමිත හැකියාවන් පිළිබඳව අප තවමත් බොහෝ දේ ඉගෙන ගත යුතුව ඇති බවය.
මිනිසුන් ලෙස අප සිතන්නේ අප සියලු සතුන්ට වඩා බුද්ධිමත් බවය. බුද්ධි ඵලය (IQ) අතින් ද අප සිතන්නේ මිනිසා විශිෂ්ටයකු බවය. නමුත් බුද්ධි ඵලය යනු අප මානව කේන්ද්‍රීයව අපම සකසා ගත් නිර්ණායකයක් මිසක් සර්ව සාධාරණ එකක් නොවේ. නමුත් අපට නොමැති සංවේදක සත්ත්ව ලෝකයේ බොහෝ දකින්නට හැකිය. යම් හෙයකින් මිනිසකු ඔහුට සෑම අතින්ම නුහුරු නුපුරුදු පළාතකට රැගෙන ගොස් දැමුවේ නම් ඔහු ආපසු පැමිණෙන්නේ කෙසේද? ඔහුට ඒ සඳහට සම්මත ශිෂ්ටාචාර සලකුණු තිබේ. නමුත් සතෙක් පැමිණෙන්නේ ඒ ආකාරයෙන් නොවේ. සතුන්ට එවැනි ශිෂ්ටාචාරගත සලකුණු කිසිවක් නැත. එවිට ඔවුන් පැමිණෙන්නේ කෙසේද යන්න ගැටලුවකි. එසේ හෙයින් මානව කේන්ද්‍රීයව අප සකසා ගත් බුද්ධි ඵලය සර්ව සාධාරණ යැයි අප පවසන්නේ කෙසේද? එසේම මිනිසා තරම් සතුන් බුද්ධිමක් නැතැයි පැවසිය හැකිද? අපට වඩා අපට වඩා ඉතා සූක්ෂම සියුම් ඥාන සම්භාරයක් සතුන්ට තිබේ. ගැටලුව වන්නේ සතුන්ගේ ඥාන සම්භාරය මිනිසාට ග්‍රහණය නොවීමය. ඒවා ග්‍රහණය නොවූ පමණින් එවැන්නක් නැතැයි කියන්නට හැකියාවක් නැත. ටුටූගේ කතාව අපට කියා දෙන්නේ, ස්වභාවධර්මයේ ඇති පුදුමාකාර සංකීර්ණත්වය සහ සතුන් සතු අසීමිත හැකියාවන් පිළිබඳව අප තවමත් බොහෝ දේ ඉගෙන ගත යුතුව ඇති බවය.
නිරංජන් චාමින්ද කරුණාතිලක