මිනිසුන් වන අප බොහෝ දෙනෙකුට පොදුවේ ඇති මතයක් වන්නේ, ශරීරයට අවශ්‍ය ප්‍රෝටීන් ලබා ගැනීමට මස් මාංශ අනුභවය අත්‍යවශ්‍ය බවය. මෙම මතය විද්‍යාත්මකව කෙතරම් දුරට නිවැරදිද? ඒ සඳහා අපට ඉතාමත්ම හොඳ උදාහරණයක් සොබාදහමෙන් ලබා ගත හැකිය.
පෘථිවියේ ජීවත් වන විශාලතම ක්ෂීරපායි සත්වයා වන්නේ අලියා ය. එහෙත්, මෙම දැවැන්ත සත්වයා සිය ජීවිත කාලය මුළුල්ලේම ජීවත් වන්නේ ශාක පමණක් ආහාරයට ගැනීමෙනි. කිසිම දිනෙක මස් මාංශ අනුභව නොකර, අලියෙකු සිය දැවැන්ත ශරීරය සහ ශක්තිය පවත්වා ගන්නේ කෙසේද? ලොව පුරා සිටින ශාක ආහාර පමණක් අනුභව කරන්නන් (Vegan) සහ නිර්මාංශ පුද්ගලයන් පෙන්වා දෙන්නේ, අලියාගේ මෙම ගුණය, මිනිසාට ද මස් මාංශ රහිතව ජීවත් විය හැකි බවට හොඳම සාක්ෂිය බවයි.
අලියෙකුගේ සිරුර නඩත්තු කිරීමේ රහස ඇත්තේ ඔවුන් ආහාර ගන්නා ආකාරය සහ ඔවුන්ගේ අද්විතීය ආහාර ජීර්ණ පද්ධතිය තුළය. අලියෙකු දිනකට කිලෝග්‍රෑම් 150කට ආසන්න ශාක ආහාර ප්‍රමාණයක් පරිභෝජනය කරයි. ඔවුන් ගස්වල කොළ, අතු, මුල්, පොතු සහ විවිධ තණකොළ වර්ග ආහාරයට ගනී. එනම්, ඔවුන්ගේ සිරුරේ ප්‍රමාණයට සාපේක්ෂව දැවැන්ත ආහාර ප්‍රමාණයකි.
අලින්ගේ ආහාර ජීර්ණ පද්ධතියේ දීර්ඝතාවය (මීටර් 40ක් පමණ) සහ බැක්ටීරියා ක්‍රියාවලිය මෙහිදී ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. ඔවුන්ගේ බඩවැලේ ඇති විශේෂිත ක්ෂුද්‍ර ජීවීන්, සෙලියුලෝස් වැනි දිරවීමට අපහසු ශාක කෙඳි පවා බිඳ දමා, ප්‍රෝටීන් බවට පත් කළ හැකි ෆැටි ඇසිඩ් සහ අනෙකුත් අත්‍යවශ්‍ය පෝෂක බවට පත් කරයි. මෙම පෝෂක, අලියාගේ ශරීරය මඟින් ඉතා කාර්යක්ෂමව උරා ගනු ලබයි. ශාකවල අඩංගු ප්‍රෝටීන් ප්‍රතිශතය මස් මාංශවලින් ලබා ගන්නා ප්‍රමාණයට වඩා අඩු වුවද, අලියා දිනකට ගන්නා විශාල ආහාර ප්‍රමාණය නිසා, සියලුම පෝෂක හිඟයකින් තොරව ලබා ගනී.
මිනිසුන්ට ද ශාක ප්‍රමාණවත් ද යන කාරණය මෙහිදී බොහෝ දෙනෙකුට පැන නගින ගැටලුවය. අලියාට මෙන්ම මිනිසාට ද ශාක ආහාරවලින් ප්‍රෝටීන් ඇතුළු සියලුම පෝෂක ලබා ගත හැකිය. සාමාන්‍යයෙන් මිනිස් සිරුරට අත්‍යවශ්‍ය ඇමයිනෝ අම්ල 9ක් ඇත. ඇතැමුන් විශ්වාස කරන්නේ මස් මාංශවල පමණක් මෙම අම්ල සියල්ල අඩංගු වන බවය. එය සාවද්‍යය.
ඇත්ත වශයෙන්ම, එක් ශාක ප්‍රභවයක (උදා: සහල්) එක් අත්‍යවශ්‍ය ඇමයිනෝ අම්ලයක් අඩු වුව ද, තවත් ශාක ප්‍රභවයකින් (උදා: පරිප්පු) එය ලබා ගත හැකිය. විවිධ ශාක වර්ග, ධාන්‍ය, ඇට වර්ග සහ රනිල කුලයේ ආහාර දෛනිකව ගැනීමෙන්, මිනිස් සිරුරට අවශ්‍ය සියලුම අත්‍යවශ්‍ය ඇමයිනෝ අම්ල පහසුවෙන් ලබා ගත හැකිය. නිවැරදි ආහාර සැලසුමක් මඟින් මෙම පෝෂක හිඟය මඟහරවා ගත හැකි බව විද්‍යාත්මකව ඔප්පු වී තිබේ. විශේෂයෙන්ම, සෝයා (Soy) සහ ක්විනෝවා (Quinoa) වැනි ශාක ආහාර, මස් මාංශවලට සමානවම අත්‍යවශ්‍ය ඇමයිනෝ අම්ල 9ම අඩංගු “සම්පූර්ණ ප්‍රෝටීන” ලෙස සැලකේ.
මස් මාංශවලින් ලැබෙන යකඩ, කැල්සියම් සහ විටමින් B12 වැනි පෝෂක පිළිබඳව ද ඇතැම්හු ප්‍රශ්න කරති. මෙහිදී යකඩ පිළිබඳ සලකා බැලුවහොත් ශාකවල අඩංගු වන්නේ non-heme යනුවෙන් හඳුන්වන යකඩ වර්ගයයි. එය මස් මාංශවල ඇති යකඩ තරම් පහසුවෙන් සිරුරට අවශෝෂණය නොවන නමුත්, පරිප්පු, නිවිති, කඩල, සහ තල ඇට වැනි ආහාරවලින් යකඩ බහුලව ලබා ගත හැකිය. විටමින් C අඩංගු ආහාර (උදා: පැඟිරි පලතුරු, බෙල් පෙපර්) සමඟ යකඩ බහුල ශාක ආහාර ගැනීමෙන් යකඩ අවශෝෂණය වැඩිදියුණු කළ හැකිය. සත්ව කිරි වෙනුවට, කැල්සියම් බහුල නිවිති, ගෝවා, තල ඇට සහ කැල්සියම් එකතු කරන ලද සෝයා කිරි වැනි ශාක පානවලින් අවශ්‍ය කැල්සියම් ලබා ගත හැකිය. ඔමේගා-3 මේද අම්ල මාළුවලින් ලැබෙන බවට විශ්වාසයක් පැවතිය ද, හණ ඇට (flaxseeds), චියා ඇට (chia seeds) සහ walnut වැනි ශාක ප්‍රභවවලින් පහසුවෙන් ලබා ගත හැකිය.
අලියා මෙන්ම මිනිසාගේ ශරීරය ද ඉතා අනුවර්තනශීලී ය. නිවැරදිව සැලසුම් කරන ලද නිර්මාංශ ආහාර වේලක් මඟින්, ජීවිතයේ සෑම අවධියකදීම ශරීරයට අවශ්‍ය ප්‍රධාන පෝෂක සහ ක්ෂුද්‍ර පෝෂක සියල්ලම ලබා දිය හැකි බව ඇමරිකානු පෝෂණ හා ආහාරවේදය පිළිබඳ ඇකඩමිය (Academy of Nutrition and Dietetics) වැනි ප්‍රමුඛ සෞඛ්‍ය සංවිධාන පවා තහවුරු කර ඇත.
කෙසේ වෙතත්, විටමින් B12 ස්වාභාවික ශාක ආහාරවල නොමැති බැවින්, නිර්මාංශ ජීවන රටාවක් අනුගමනය කරන්නන්ට විටමින් B12 අඩංගු විටමින් පෙති හෝ එම විටමින් එකතු කරන ලද ආහාර (උදා: සමහර ධාන්‍ය වර්ග, කිරි) අත්‍යවශ්‍ය වේ.
අලියා මෙන්ම මිනිසාගේ ශරීරය ද ඉතා අනුවර්තනශීලී ය. නිවැරදිව සැලසුම් කරන ලද නිර්මාංශ ආහාර වේලක් මඟින්, ජීවිතයේ සෑම අවධියකදීම ශරීරයට අවශ්‍ය ප්‍රධාන පෝෂක සහ ක්ෂුද්‍ර පෝෂක සියල්ලම ලබා දිය හැකි බව ඇමරිකානු පෝෂණ හා ආහාරවේදය පිළිබඳ ඇකඩමිය (Academy of Nutrition and Dietetics) වැනි ප්‍රමුඛ සෞඛ්‍ය සංවිධාන පවා තහවුරු කර ඇත.
එපමණක් නොව, ශාක පදනම් වූ ආහාර රටාවන්ට හෘද රෝග, දියවැඩියාව, අධි රුධිර පීඩනය සහ ඇතැම් පිළිකා වර්ග වැළඳීමේ අවදානම අඩු කිරීම වැනි සැලකිය යුතු සෞඛ්‍ය ප්‍රතිලාභ රැසක් ඇති බව ද පර්යේෂණවලින් සොයාගෙන ඇත. ශාක ආහාරවල තන්තු (fiber) බහුල වීම, සංතෘප්ත මේද (saturated fats) අඩු වීම සහ ප්‍රතිඔක්සිකාරක (antioxidants) බහුල වීම මෙම ප්‍රතිලාභ සඳහා ප්‍රධාන හේතු වේ.
අවසාන වශයෙන්, අලියා යනු ශාක ආහාර පමණක් ගනිමින් දැවැන්ත සිරුරක් සහ පුදුමාකාර ශක්තියක් පවත්වා ගත හැකි බවට ඇති හොඳම සාක්ෂියකි. ඒ හා සමානව, මිනිසාට ද මස් මාංශ අනුභව නොකර ජීවත් විය හැකිවා පමණක් නොව, විවිධාකාර සහ සමබල ශාක පදනම් වූ ආහාර වේලක් මඟින් නිරෝගීව හා ශක්තිමත්ව ජීවත් විය හැකිය.
සුරංගි මීපෙගේ