ජංගම දුරකතන යෙදුම් ඔස්සේ මාර්ගගතව සිදු කරන ඔට්ටු ඇල්ලීම් (Online Betting Apps) අද වන විට ශ්‍රී ලංකාව මුහුණ දෙන අතිශය භයානක සමාජ උවදුරක් බවට පත් වී ඇත. අතේ ඇති ජංගම දුරකථනයෙන් නව ලෝකයේ දැනුම ලබා ගන්නවා වෙනුවට මේවා ඔස්සේ බොහෝ දෙනෙක් අවාසනාවන්ත ලෙස මූල්‍යමය වහල්භාවයකට ඇතුළු වන්නේ නොදැනුවත්වමය. සමාජ මාධ්‍ය හරහා පැතිර යන ආකර්ෂණීය වෙළඳ දැන්වීම් සහ ජනප්‍රිය ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවන්ගේ ප්‍රචාරණ ඔස්සේ, මෙම ඔට්ටු ඇල්ලීමේ ඇප් ජාවාරම ශ්‍රී ලාංකීය තරුණ පරම්පරාව පමණක් නොව, වැඩිහිටියන් පවා දැවැන්ත උගුලකට හසු කර ගනිමින් සිටියි. ක්‍රිකට් තරගයක දී හෝ වෙනත් ඕනෑම ක්‍රීඩාවක් අතරතුර දී සජීවීව ඔට්ටු තැබීමට ඇති හැකියාව නිසා, මුලදී සුළු මුදලක් යොදවන බොහෝ දෙනෙක් පසුව තම මුළු ජීවිතයම පරදුවට තබා විශාල මුදල් ප්‍රමාණයක් අහිමි කර ගනිති. මෙය තනි පුද්ගලයන්ට පමණක් නොව, සමස්ත සමාජයටම බරපතළ තර්ජනයක් වී ඇත.
මාර්ගගත ඔට්ටු ඇල්ලීමේ ඇප් යනු සූදු සහ ඔට්ටු ඇල්ලීම සඳහා අන්තර්ජාලය ඔස්සේ ක්‍රියාත්මක වන ජංගම දුරකථන යෙදුම් හෝ වෙබ් අඩවි වේ. මේවා බොහෝ විට අන්තර්ජාතික සමාගම් විසින් පවත්වාගෙන යනු ලබන අතර, ක්‍රීඩා ඔට්ටු ඇල්ලීම, මාර්ගගත කැසිනෝ, ලොතරැයි වැනි විවිධ සූදු ක්‍රම මේවාට ඇතුළත් වේ. ඒවා රටක නීතිමය පසුබිම නොසලකා ක්‍රියාත්මක වන බැවින්, බොහෝ විට මේවායේ ක්‍රියාකාරකම් නීති විරෝධී වේ. මෙම ඇප්වල නිර්මාණකරුවන්ගේ අරමුණ වන්නේ, මානසිකව දුර්වල පුද්ගලයන් ඉලක්ක කර ගනිමින් ඔවුන් ඇබ්බැහි කරවීමට තරම් ආකර්ෂණීය අතුරුමුහුණතක් (Interface) සහ පරිශීලක අත්දැකීමක් ලබා දීමයි.
මෙම මාර්ගගත ඔට්ටු ඇල්ලීමේ ඇප් යනු සූදු සහ ඔට්ටු ඇල්ලීම සඳහා අන්තර්ජාලය ඔස්සේ ක්‍රියාත්මක වන ජංගම දුරකථන යෙදුම් හෝ වෙබ් අඩවි වේ. මේවා බොහෝ විට අන්තර්ජාතික සමාගම් විසින් පවත්වාගෙන යනු ලබන අතර, ක්‍රීඩා ඔට්ටු ඇල්ලීම, මාර්ගගත කැසිනෝ, ලොතරැයි වැනි විවිධ සූදු ක්‍රම මේවාට ඇතුළත් වේ. ඒවා රටක නීතිමය පසුබිම නොසලකා ක්‍රියාත්මක වන බැවින්, බොහෝ විට මේවායේ ක්‍රියාකාරකම් නීති විරෝධී වේ. මෙම ඇප්වල නිර්මාණකරුවන්ගේ අරමුණ වන්නේ, මානසිකව දුර්වල පුද්ගලයන් ඉලක්ක කර ගනිමින් ඔවුන් ඇබ්බැහි කරවීමට තරම් ආකර්ෂණීය අතුරුමුහුණතක් (Interface) සහ පරිශීලක අත්දැකීමක් ලබා දීමයි.
ශ්‍රී ලංකාව තුළ ඔට්ටු ඇල්ලීම සම්බන්ධයෙන් පැහැදිලි, නවීන නීති රාමුවක් නොමැති වීම මෙම මාර්ගගත ඔට්ටු ඇල්ලීමේ ඇප් ජාවාරම වේගයෙන් ව්‍යාප්ත වීමට ප්‍රධාන හේතුවක් වී තිබේ. “සූදු ආඥා පනත” (Gaming Ordinance) සහ “ඔට්ටු ඇල්ලීම් සහ සූදු බදු පනත” (Betting and Gaming Levy Act) වැනි පැරණි නීති තිබුණ ද, ඒවා සම්ප්‍රදායික, භෞතික සූදු ක්‍රීඩා සඳහා සකස් කරන ලද ඒවාය. අන්තර්ජාලය ඔස්සේ, දේශසීමා ඉක්මවා සිදුවන මෙම ක්‍රියාකාරකම් සඳහා ඍජුවම එම පැරණි නීති යොදා ගැනීම ප්‍රායෝගිකව දුෂ්කර වී තිබේ.
මේ නිසා, ශ්‍රී ලංකාවේ මාර්ගගත ඔට්ටු ඇල්ලීමේ ඇප් නීතිමය ග්‍රහණය කර ගත නොහැකි කලාපයක පවතින අතර, බොහෝ විට නීතිය නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක නොවේ. මෙම මාර්ගගත සූදුවෙන් ජයග්‍රහණ ලැබූ පුද්ගලයන්ගේ මුදල්, බැංකු ගිණුම්වලට ලැබෙන අවස්ථා මෙන්ම, ඒ සඳහා ගෙවීම් කිරීමේ අවස්ථා ද බහුලව වාර්තා වේ. මෙය රටේ මූල්‍ය පද්ධතියට විශාල අභියෝගයක් එල්ල කරයි.
මෙම ඔට්ටු ඇල්ලීමේ ඇප් නීති විරෝධී වීමට ප්‍රධාන හේතු කිහිපයක් තිබේ.
ඉන් එකක් වන්නේ නියාමන අධිකාරියක් නොමැති වීමය. ඔට්ටු ඇල්ලීම නියාමනය කිරීම සඳහා බලපත්‍රලාභී සහ පාලනය වන ආයතන තිබිය යුතු වුවත්, මෙම බොහෝ ඇප් සඳහා එවැනි නියාමනයක් නැත. මේ නිසා, ඒවායේ විනිවිදභාවයක් නොමැති අතර, මේවායේ නිරත වන්නන්ට අයුතු අන්දමින් අලාභ සිදු වන අවස්ථාවන් ඕනෑතරම් දැකිය හැකිය.
මුදල් විශුද්ධිකරණය (Money Laundering) තවත් හේතුවකි. නීති විරෝධී මූලාශ්‍රවලින් උපයන මුදල් මෙම ඇප් ඔස්සේ නීත්‍යානුකූල මුදල් බවට පත් කිරීමට අවස්ථාව ලැබේ. මෙය රටක ආර්ථිකයට මෙන්ම, ජාතික ආරක්ෂාවට ද විශාල තර්ජනයකි.
වංචා සහගත ක්‍රියාකාරකම් සිදුවීම තවත් ගැටලුවකි. බොහෝ විට මෙම ඇප්වල ක්‍රීඩා ප්‍රතිඵල, ඔට්ටු අල්ලන්නන්ගේ මුදල් හෝ ජයග්‍රහණ සම්බන්ධයෙන් විවිධ වංචා සිදුවිය හැකිය.
ඔට්ටු ඇල්ලීමේ ඇප් නිසා ඇතිවිය හැකි සමාජ, ආර්ථික සහ මානසික ගැටලු ද අති මහත්ය.
මුදල් අහිමි වීම නිසා මේවායේ නිරත වන්නන් තමන් සතු සියලු මුදල් පමණක් නොව, ණය වී පවා මුදල් යොදවා අවසානයේ මුළු ජීවිතයම විනාශ කර ගනිති.
සූදුවට ඇබ්බැහි වීම (Addiction) බරපතළ මානසික රෝගයක් වන අතර, එය පවුල් ජීවිත, රැකියා සහ සමාජ සම්බන්ධතා විනාශ කරයි.
අපරාධ වැඩි වීම තවත් ගැටලුවකි. ඔට්ටු ඇල්ලීම සඳහා මුදල් ණයට ගත් විට එම මුදල් ආපසු ගෙවීම සඳහා බොහෝ දෙනෙක් සොරකම් කිරීම, වංචා කිරීම සහ වෙනත් අපරාධවලට යොමු වීම දක්නට ලැබේ.
ශ්‍රී ලංකාවේ අසල්වැසි රටක් වන ඉන්දියාව මේ වන විට මෙම ගැටලුවට විසඳුම් සෙවීම සඳහා දැඩි පියවර ගනිමින් සිටියි. ඉන්දියාවේ ප්‍රමුඛ iGaming Today වෙබ් අඩවියට අනුව, ඉන්දීය ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් නීති විරෝධී ඔට්ටු ඇල්ලීමේ ඇප් සම්බන්ධයෙන් රට පුරා රජයෙන් ප්‍රතිචාර සහ යෝජනා කැඳවා තිබේ. මෙය පෙන්නුම් කරන්නේ එම ගැටලුව කෙතරම් බරපතළ ද යන්නයි.
ඉන්දියාවේ විවිධ ප්‍රාන්තවල සූදු නීති වෙනස් බැවින්, මෙය එක් ප්‍රාන්තයකට සීමා වූ ගැටලුවක් නොවේ. එබැවින්, ඉන්දීය ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය සියලු රාජ්‍ය ආයතන සහ නියාමන ආයතනවලින් තොරතුරු සහ ක්‍රියාකාරී සැලසුම් ඉල්ලා සිටින්නේ මෙම අර්බුදයට ජාතික මට්ටමේ විසඳුමක් සෙවීම සඳහාය. මෙහි දී ඔවුන්ගේ අවධානය යොමු වී ඇත්තේ නියාමනය නොවන සූදුව නිසා ඇති වන ඇබ්බැහි වීම් සහ අපරාධ වැනි සමාජ හානි අවම කිරීම සඳහාය.
ඉන්දියාවේ මෙම ප්‍රවේශය ශ්‍රී ලංකාවට කදිම ආදර්ශයකි. ඉන්දියාවේ මෙන්ම, ශ්‍රී ලංකාවේ ද මේ සම්බන්ධයෙන් පැහැදිලි නීතිමය ප්‍රතිපත්තියක් නොමැති බැවින්, සමස්ත ඔට්ටු ඇල්ලීමේ කර්මාන්තයම නියාමනය කිරීමට සහ නීති විරෝධී ඇප් තහනම් කිරීමට ජාතික මට්ටමේ ක්‍රියාමාර්ගයක් අවශ්‍ය වේ.
ලොව පුරා තවත් බොහෝ රටවල් මෙම ගැටලුවට මුහුණ දී ඇති අතර, විවිධ පියවර ගෙන තිබේ.
නිදසුනක් ලෙස චීනය ගතහොත්, එහි රාජ්‍ය ලොතරැයි හැර අනෙකුත් සියලුම ආකාරයේ සූදුව තහනම්ය. නීති විරෝධී ක්‍රියාකාරකම් සඳහා දඬුවම් අතිශය දැඩිය. බෙල්ජියම, ස්පාඤ්ඤය, ඉතාලිය වැනි යුරෝපීය රටවල් ඔට්ටු ඇල්ලීමේ වෙළඳ දැන්වීම් සඳහා දැඩි සීමා පනවා ඇත. මෙය තරුණ පරම්පරාව සූදුවට යොමු වීම වැළැක්වීමට උපකාරී වී ඇත. මෝල්ටා (Malta) සහ කියුරසාඕ (Curaçao) වැනි රටවල් මාර්ගගත සූදු සමාගම් සඳහා බලපත්‍ර නිකුත් කිරීමේ දී දැඩි ක්‍රමවේදයක් ක්‍රියාත්මක කරයි. එමගින්, විනිවිදභාවය සහ ඒවායේ නිරත වන්නන්ගේ ආරක්ෂාව තහවුරු කරයි.
ඉන්දියාව සහ අනෙකුත් රටවල අත්දැකීම් සැලකිල්ලට ගනිමින් ශ්‍රී ලංකාවට ගත හැකි පියවර කිහිපයක් මෙසේ සඳහන් කළ හැකිය.
ඉන් එකක් වන්නේ නීතිමය රාමුව ශක්තිමත් කිරීමය. පවතින නීති යාවත්කාලීන කර අන්තර්ජාලය ඔස්සේ සිදුවන ඔට්ටු ඇල්ලීම් සහ සූදු ක්‍රියාකාරකම් සඳහා විශේෂ නීති හඳුන්වා දිය යුතුය.
එමෙන්ම නියාමන අධිකාරියක් පිහිටුවීම සඳහා පියවර ගත යුතුය. මාර්ගගත ඔට්ටු ඇල්ලීම නියාමනය කිරීම සඳහා බලයක් සහිත ස්වාධීන අධිකාරියක් පිහිටුවිය යුතුය. මෙම අධිකාරියට නීති විරෝධී ඇප් තහනම් කිරීමට සහ ඒවාට එරෙහිව නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමට බලය තිබිය යුතුය.
බැංකු සහ සන්නිවේදන සමාගම්වල සහය ලබා ගැනීම තවත් එක් පියවරකි. නීති විරෝධී ඇප් සඳහා වන ගෙවීම් අවහිර කිරීමට බැංකු සමඟ සහයෝගයෙන් කටයුතු කළ යුතුය. එසේම, සූදු වෙබ් අඩවි අවහිර කිරීමට විදුලි සංදේශ සමාගම් ද යොදා ගත යුතුය.
ශ්‍රී ලංකාවේ අනාගත පරම්පරාව සහ රටේ ආර්ථිකය මෙම මහා ව්‍යසනයෙන් බේරා ගත හැකිය. ඉන්දියාවේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය මේ සඳහා ගත් පියවර, ශ්‍රී ලංකාවට ද එවැනිම ජාතික මට්ටමේ මැදිහත්වීමක අවශ්‍යතාව අවධාරණය කරයි. අසල්වැසි රටක් ලෙස ඉන්දියාවේ මෙම අත්දැකීම ශ්‍රී ලංකාවට හොඳ ආදර්ශයක් වන අතර, අප රටට ද මේ සම්බන්ධයෙන් කඩිනමින් ක්‍රියාත්මක වීමට කාලය එළඹ තිබේ.
ජනතාව දැනුවත් කිරීම මේ කාර්යයේ දී ඉතා වැදගත් කාරණයක් ලෙස සඳහන් කළ හැකිය. ඔට්ටු ඇල්ලීමේ ඇප් නිසා ඇතිවිය හැකි අවදානම් ගැන ජනතාව, විශේෂයෙන්ම තරුණ පරපුර සහ දෙමාපියන්, දැනුවත් කිරීමේ වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක කළ යුතුය.
විශේෂ කාර්ය සාධක බලකායක් පිහිටුවීම පිළිබඳව ද සලකා බැලිය හැකිය. මුදල් විශුද්ධිකරණය සහ අනෙකුත් අපරාධ මැඩපැවැත්වීම සඳහා පොලීසිය, මුදල් අමාත්‍යාංශය සහ වෙනත් ආරක්ෂක අංශවල සහාය ඇතිව විශේෂ කාර්ය සාධක බලකායක් පිහිටුවිය යුතුය.
මෙම පියවර ගනිමින් ශ්‍රී ලංකාවේ අනාගත පරම්පරාව සහ රටේ ආර්ථිකය මෙම මහා ව්‍යසනයෙන් බේරා ගත හැකිය. ඉන්දියාවේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය මේ සඳහා ගත් පියවර, ශ්‍රී ලංකාවට ද එවැනිම ජාතික මට්ටමේ මැදිහත්වීමක අවශ්‍යතාව අවධාරණය කරයි. අසල්වැසි රටක් ලෙස ඉන්දියාවේ මෙම අත්දැකීම ශ්‍රී ලංකාවට හොඳ ආදර්ශයක් වන අතර, අප රටට ද මේ සම්බන්ධයෙන් කඩිනමින් ක්‍රියාත්මක වීමට කාලය එළඹ තිබේ.
නිරංජන් චාමින්ද කරුණාතිලක